ТРның халык артисты Зөлфия Вәлиева: «Һөнәремдә иң ошаганы – балаларча шаяру һәм хулиганлану мөмкинлеге»

27 нче мартта Бөтендөнья театр көне билгеләп үтелә – биредә гасырлар дәвамында яңа тормыш тарихлары туа. Аларны үз карьераларында күп рольләрне сынап карарга өлгергән актерлар иҗат итә. Актриса Зөлфия Вәлиева К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәсенә инде 30 ел чыга. Быел 50 яшьлек юбилеен билгеләп үтәчәк ТРның халык артисты, Россия Кинематографистлар берлеге әгъзасы, «Зө-Ләй-Лә» триосы солисты KZN.RU порталы хәбәрчесенә ни өчен текстны «аяклар белән» өйрәнергә кирәклеге, Илгиз Зәйниевнең гениаль шәхесе һәм хыялдагы режиссер Айдар Җәббаров турында, актрисалар өчен чик яшь һәм Казанның «Апуш» балалар театр студиясендә алтын асылташлар эзләү турында сөйләде.

 «Язмыш миңа ишарә ясаганын кыюсыз гына көтә бирдем»

«Мин Казанда гади эшче татар гаиләсендә туып үстем. Балачактан ук фильмнар карарга яраттым, мин кинематографка, театрга, барлык сәнгать кешеләренә бик нык гашыйк идем», – дип искә ала Зөлфия Вәлиева. Ул вакытта актерлык һөнәрен сайлау турында уйлар хәтта башына да килми, бу хыял ирешә алмаслык кебек тоела. Булачак актриса музыка белән шөгыльләнә һәм 1989 елда, И.Әүхәдиев исемендәге Казан музыка көллиятенә кереп, дирижерлык осталыгына өйрәнә башлый.

«Училищены тәмамлаганда, без төркем кызлары белән «капустник» ясадык – укытучыларга пародияләр, студент тормышыннан зарисовкалар күрсәттек. Мин сценарий яздым, дүрт роль уйнадым, өйдән әниемнең парикларын, итекләрен, муенсаларын алып килдем. Бу миңа бик җиңел бирелде һәм үземә дә күңелле булды. Үземне судагы балык кебек хис иттем. Язмыш миңа ишарә ясаганын кыюсыз гына көтә бирдем», – дип уртаклаша Зөлфия Вәлиева.

Ишарә чыннан да ясала – тамашадан соң аның янына яраткан укытучысы Елена Степановна Фомина килә һәм үзен актерлык эшендә сынап карарга тәкъдим итә. Әлбәттә, булачак актриса музыкаль карьерасын дәвам итү турында да уйлый, консерваториягә тыңлауга йөри, әмма театрга тартылу көчлерәк була. Шуңа күрә, педагогларга һәм ата-аналарга бернәрсә дә әйтмичә, 1993 елда Зөлфия Вәлиева Казан дәүләт мәдәният институтына документлар тапшыра.

«Безне Тинчурин театры өчен махсус курска алдылар. Без театр каршында укыдык, шунда ук практика үттек, сәхнәгә массовкада чыктык, – дип аңлатты актриса. – Башлангыч этапта музыкаль белем алу миңа бик кирәк булды – уку белән параллель рәвештә мин театрда хормейстер булып эшләдем. 2023 елда миңа 50 яшь тулачак, театрда хезмәт итүемә 30 ел була, ә театр оешуга – 90 ел».

«Зәңгәр героиня»дан сәхнәдәге эксцентрик ханымга кадәр

«Мин театр карьерасын җырлаучы «зәңгәр героиня» буларак башладым. Бу – фаҗигале язмышлы кыз образы, аны барысы да кызгана», - дип сөйли Зөлфия Вәлиева. Мәсәлән, 12 ел дәвамында актриса «Сүнгән йолдызлар» татар классик спектаклендә Сәрвәр исемле «зәңгәр героиня» ролен уйный. «Әкренләп миңа кискен характерлы рольләр бирә башладылар, ә хәзер сәхнәдә мин гомумән эксцентрик ханым», – дип көлә актриса.

Аның сүзләренчә, актерларның графигы премьерага әзерләнгәндә бик киеренке була. Театрда эш көне иртәнге сәгать 9 да читкадан башлана, артистлар түгәрәк өстәл артына утыралар, пьесаны рольләр буенча укыйлар, нәтиҗәле анализ үткәрәләр һәм режиссер белән детальләрне чишәләр. Кайберәүләр, мәсәлән, репетиция алдыннан җырларга кирәк булса, алдан килергә мөмкин. Укудан соң репетицияләр үткәрелә, ә премьера алдыннан прогоннар чираты бара, алар төнгә кадәр сузылырга мөмкин.

Тәнәфесләрдә актерлар грим бүлмәсендә ял итәләр. Әлеге урынга карап, бу эш урыны дип әйтү кыен – монда өй атмосферасы хөкем сөрә. Төрле төстәге костюмнар һәм төрле макияж өчен пумалалар белән бергә грим бүлмәсендә шәхси әйберләрне, открыткаларны, уенчыкларны, савыт-саба, көнкүреш техникасын күрергә мөмкин, әлбәттә, актерлар прогоннар арасындагы тәнәфесләрдә ашап өлгерә. Шул ук вакытта гримерка эш шаукымыннан онытылырга мөмкин булган урын түгел, бүлмәләр махсус тавыш көчәйткечләр белән җиһазландырылган, алар буенча актерларны сәхнәгә чакыралар.

«Кайвакыт ничек шулкадәр текстны өйрәнеп бетерәсез дип сорыйлар. Актер текстны укучы кебек утырып кына өйрәнми, без «рольне аяклар белән өйрәнәбез». Димәк, актерлар мизансценнар буйлап йөри, ә тән билгеле бер җөмләне кайсы урында сөйләргә кирәклеген истә калдыра», – дип җиткерде Зөлфия Вәлиева.

«Хәзер яхшы режиссер кулына эләгү турында хыялланырга кирәк»

Зөлфия Вәлиева билгеләп үткәнчә, кыска гомердә барлык рольләрне дә уйнап бетереп булмый. «Язмыш мине зур роль белән бүләкләде. Мин легендар язучы Аяз Гыйләҗев повесте буенча «Өч аршын җир» спектаклендә төп хатын-кыз ролен уйныйм – бу татар классикасының алтын фонды, – дип дәвам итте ул. – Ул гомер буе яраткан иренә тугры булган татар хатын-кызы образы. Бу пьесаны Татарстанда гына түгел, Россиянең күп кенә театрларында да куялар.

Спектакльнең режиссеры Илгиз Зәйниев – гениаль шәхес, актриса фикеренчә. Аның сүзләренчә, барлык режиссерлар да төрле, һәм һәркайсының үз ысулы бар, яхшы оста кулына эләгү актер өчен зур уңыш. Талантлы белгеч теләсә кайсы прозадан яхшы спектакль куя ала. Мондый режиссер Татарстанда пәйда булды – бу Айдар Җәббаров, дип сөйләде актриса. Аның эшләре арасында «Мин кайтмаячакмын» һәм «Санаулы кичләр» спектакльләре бар.

«Хәзер, мөгаен, республикада һәм башка өлкәләрдә эшләүче һәр актер аның белән хезмәттәшлек итәргә хыялланадыр. Ул Камал театрында Гаяз Исхакый прозасы буенча «Тормышмы бу?..» спектаклен куйды. Кыска әсәрләреннән гениаль сәхнә әсәре ясады, – дип тәэсирләре белән уртаклаша Зөлфия Вәлиева. – Хәзер яхшы режиссер кулына эләгү турында хыялланырга кирәк, ул сине тагын да күбрәк ачачак. Сиңа үзеңнең барлык якларыңны күрсәттең кебек тоела, ә ул тагын нәрсәдер күрә, һәм син яңача уйный башлыйсың. Мин дә моның турында хыялланам».

Соңгы ике елда Тинчурин исемендәге театрда режиссер Туфан Имаметдинов, аның белән куелган спектакльләр театр сәнгатендә аеруча да якты сүз буларак кереп калган. Зөлфия Вәлиева сүзләренчә, режиссер һәр спектакльне башкаларына охшамаган итә, һәм бу тамашачыларны да битараф калдырмый.

Актриса үзен кинематографта да сынап караганын җиткерде – 25 картинада төшкән. Алар арасында «Исәнме сез?», «Кире», «Өч аяклы ат», «Әпипә» һ.б. фильмнар бар.

«Безнең кулыбызга асылташ кебек балалар эләкте»

Бүген Зөлфия Вәлиева шулай ук «Апуш» татар балалар театр студиясендә актерлык осталыгы һәм сәхнә сөйләме серләренә өйрәтә. Әмма артист укытучылык эшчәнлеге белән моңа кадәр үк таныш була.

«Барлык актрисаларда да берзаман яшь геройларны уйнап бетергән чор башлана, урта яшьтәге күчеш чоры килә, ә драматургиядә һәм әдәбиятта мондый хатын-кызларга рольләр бик күп түгел. Шул вакытта минем дә рольләрем аз булды. Аннары мин декретка киттем, 39 яшемдә кызым туды, буш вакытым булды. Ә мин бөтенләй эшсез утыра белмим», – дип сөйли Зөлфия Вәлиева.

Башта буш вакытларында кул эшләре һәм заказ буенча пешерүләр ясау белән шөгыльләнә, аннары артистның кызы укыган 6 нчы гимназия янындагы «Манзара» театрында балалар спектакльләре әзерли башлый. Зөлфия Вәлиеваны балаларны карарга һәм кайсы яктан басым ясарга кирәклеген әйтергә чакыралар. Кыска очрашулар вакыт узу белән бер сәгатьлек репетицияләргә әверелә.

Соңрак Зөлфия Вәлиева ТРның атказанган артисты, Г.Камал исемендәге театр актрисасы Миләүшә Шәйхетдинова белән бергә балаларны актерлык осталыгына өйрәтә башлый. Өч ел дәвамында актрисалар үз балалар театры өчен бинаны арендага алалар һәм шәһәрдә профессиональ педагоглар белән бушлай студия ачу турында хыялланалар. Аннары аларны «Апуш»ка укытырга чакыралар.

«Казанда мондый дәрәҗәдәге студия беренче тапкыр ачылды, – дип билгеләп үтә актриса. – Биредә танылган актерлар, профессионаллар укыта. Миләүшә Шәйхетдинова фикердәш кенә түгел, ул минем зур дустым һәм бик талантлы актриса. Безнең белән ТР Рәссамнар берлеге әгъзасы Анастасия Бузунеева да эшли, ул бик күп идеяләр бирде. Иң мөһиме, балалар анда бушлай өйрәнәләр. Безгә искиткеч, асылташ кебек балалар эләкте».

Февральдә «Апуш» студиясе Ленин исемендәге мәдәни-күңел ачу комплексында «Кечтүк» спектаклен тәкъдим итте. Зөлфия Вәлиева искә төшергәнчә, премьера аншлаг белән узды, 700 кеше тамашачы булды. Сүз уңаеннан, актриса спектакльгә биш ария язган, ә аранжировщик булып Нияз Вәлиев чыгыш ясаган. Профессиональ яктылык, тулы декорацияләр, махсус тегелгән костюмнар – болар барысы да премьераның бер өлеше булды. Ә инде 10 нчы апрельдә яшь актерлар «Кечтүк» спектаклен Камал театры сәхнәсендә тәкъдим итәчәкләр.

Мөгаен, профессиональ актерлар күңел түрендәге балаларын яшәтәләрдер. Һөнәр моны аклый, ди Зөлфия Вәлиева. «Һөнәремдә иң ошаганы – балаларның гадәти тормышта кабул ителмәгән нәрсәләрне эшләү теләге, мәсәлән, балаларча шаяру һәм хулиганлану мөмкинлеге. Ә безнең эш балаларның барлык теләкләрен тормышка ашырырга мөмкинлек бирә», – дип нәтиҗә ясады ул.

Диана Жиленкова

KZN.RU