Нәбирә Гыйматдинова: «Уйламаган көнем юк...»

(Әсәрнең башын МОНДА басып укыгыз)

- Кылауа, бу яңа хезмәтче хатын. Хуҗабикә боерыгы белән алып килдем. Кара Туташның (мин аны шулай атармын, мөгаен) чырае җимерелә: 

- Нишләп минем белән киңәшмәделәр?

Шофёр:

- Хуҗалар синең белән ник санлашсын икән, Кылауа, – дип, замок өрәген чыгырыннан чыгара:

- И-и, шупир тәресе! Авызыңны яп! Тешеңне коям! Мин Гулочканың сакчы фәрештәсе! – Карчык миңа да яный. – Гулочканы боздырсаң, йөрәгеңне гүр салкыны белән куырам!

Риваятьләрдә Кара Туташ Эдиптаны замокка рухлар дәштерә, ә бу Клаваны бирегә кем чакырды икән? Бай йортында ни кыра ул? Монда «сакчы» хезмәте дә каралган микәнни? Парад ишегенә табан атлыйм дисәм, карчык:

- Асраулар өчен ишек тегендүк, – ди. «Тегендүк» – коттеджның бакча ягында икән. Күзем чәчәкләр эзли... Кайда сез, ап-ак хризантемалар?

Кара Туташ таягы белән аркама «сыза»:

- Ышпиун сымак каранма!

Подвалда ул тагын боера:

- Гулочка йоклый, шыпырт, – дия-дия Кара Туташ беренче каттагы аш бүлмәсенә озата. – Гулочкага куфый кайнат.

- Чишен, – дим. (Хәреф төзәтү каныма сеңгән.) Шкафка элгән эш киеме – ак якалы зәңгәр күлмәк, билдән генә бумалы кызыл алъяпкыч. (Кич юармын, исләнгән).

- Тишен!

Ул тагын ни-нәрсәгә өйрәтер иде, киерелә-киерелә баскычтан төшкән яшь хатын кычкыра:

- Клоп! Син кайда, саңгырау?!Чәпчемәле, клоп! Иркәҗаны өчен ышанычлы кешеләр аша яллады аны Марс бабакай

- Килде, килде, Гулочка. Сак бул, боздырмасын!

- Хезмәтче килдеме?

- Монда, монда Гулочка! Ят, ят, хәзер куфыйны караватыңа китертәм.

Миңа исем-кушаматларны ятлыйсымы икән? Кара Туташ, Марс бабакай, Иркәҗан... Клава «Клоп», ягъни кандала да икән. Ләкин монысын истә калдырмам, адәм баласын бөҗәккә тиңләү – соң чиктәге тәрбиясезлек.

Әгәр әсәрдәге каһарманымның йөз-кыяфәтен тасвирласам, буяуларымны сәлә генә тамызыр идем: кыска буй, сары чәч, почык борын, кабарынкы ирен... Казан урамнарында мондый кыз-кыркын йөзәрләгән. Хуҗабикәнең өстенлеге – яшьлеге. Марс бабакай шуңа кызыккандыр. Гөлнирадан – яшьлек, картлачтан– акча... Нормаль килешү!

Яшь хатын каһвә чөмерә-чөмерә, бая гына мыскыллаган карчыкка мәдхия укый:

– Алтыным әбекәем, синдәге акыл, синдәге сизгерлек. Синнән башка нишләрием! Бозымчыларны момент каптырасың, молодец! Берсе мендәремне тишеп агызган кабер туфрагын син тапмасаң, баш чиреннән үләсе идем. Себерке белән кудык заразаны. Вообще-то, Тәслимә апасы, син без яллаган бишенче хезмәтче. Ну-ка үзең турында сөйлә!

- Мәктәп, институт, төрле эшләр, бөтен биографиям шул, – дим. Ялганлаганда кызармыйм да, ичмасам. Минем чыгышым бу хатынга кирәк тә түгел, ул инде үзенчә нәтиҗә ясый:

- Короче, син хәерчедән туган. Колхозник баласы, короче. Мин аксөяк нәселеннән. Әти – заводта генераль директор, әни – матурлык салоны хуҗасы иде. Унбиш ел элек алар авариядә үлде. – Сәер, мондый фаҗига турында сөйләгәндә, кешенең күзе яшьләнә, һич югы тавышы калтырый, ә Гөлнира шаркылдап көлә. – Ха-ха! Унтугызда шушы картлачка димләделәр. Сәлперәйгән, конечно. Ну, бай. Мәскәүдә, Питерда безнең бизнес.

Бер сусыл үләннән икенче сусыл үләнгә сикергән чикерткәдән көнләштем, дисезме? Аңа барысы да җиңел бирелгән, минем сыман чәче белән җир себермәгән. Юк, юк, нинди генә кыен хәлләргә тарсам да, миңа үз язмышым кадерлерәк.

Эш сәгатем кисәтүдән башлана:

– Короче, мин хуҗабикә, син – ялчы, – ди Гөлнира. – Ни генә кушсам да, карусыз үтисең.

Вазифаларымны тавык та чүпләп бетермәслек: өй җыештыру, өч мәртәбә ашарга пешерү, кер юу, үтүкләү, кибеттән ашамлыклар сатып алу, чүп түгү, ишегалдын себерү, кыскасы, бер хезмәтче бишкә ярыла. Зур гаиләгә исәпләнгән коттеджда сигез бүлмә, өч зал, озын-озын баскычлар, көймә хәтле ике джакузи. Көнозын тәгәрмәчтәге тиен кебек әйләнәсең-әйләнәсең дә, иртән ул тәгәрмәч тагын зырылдый, югыйсә барысын да тәртипкә салгач, бүген эшең җиңеләер, дисең, ә сиңа «сюрприз» әзерләнгән. Төнлә йортта җен- пәри туй уздырганмыни, сауна идәненә юеш сөлгеләр ташланган, шкафтагы киемнәр элгечтән «егылган», һәр бүлмәнең диван-кәнәфиләрендәге япмалар бөгәрләнгән, юып-киптергән табак-савыт кабат раковинага өелгән, паркет идәндә таплар... Чүп савытында аракы шешәләре...

Шофёр абзый төнге мәхшәрдән хәбәрдар икән:

- Марс командировкада чакта байбичә шалапайлар белән типтерә, сеңлем. Хуҗаны көтәм. Ул гына бу «пәри туе»н туздырачак. Тик өметем акланмый, без – ялчылар икәү икән лә. Бәлки, кул астындагылар өчен Марс бабакай таләпчән җитәкчедер, ә менә өйдә ул – яшь хатын кубызына биюче мескен ир. Беркөнне Марс Хәйдәрович:

- Биш айга алдан ук түлим, әйбәт кенә эшлә, – дип, симез генә конверт суза. Хәйләкәр бабакай, бишенче хезмәтчеләре дә Гөлнираның капризыннан туеп китәр, ә болай акча белән аның кул-аягын богаулыйм, ди бугай. Билгеле, аванстан баш тартмыйм, чөнки мин бит әле банк колы да. Бүре дә тук, сарык та исән, ягъни хуҗа да, мин дә канәгать. Ә түзмәслек хәлләр хәттин аша. Энәгә тагылган җеп төсле артымнан Кара Туташ ияреп йөри һәм һәр нәрсәдән кимчелек табып, Гөлнирага әләкли. «Аш тозлы, куфый әче, керләр агармаган, шкафта бармак калынлыгы тузан...» Саздагы бака төсле көнкүреш баткаклыгында быкырдаган мин һаман өстә-югарыда, ни акылым, ни белемем, ни горурлыгым карчык-корчык белән булашырга кушмый. Разия зарымны тыңлый-тыңлый да:

- Әй, җебегән, – ди. – Шәп кенә тукма! Бүтән әләкләмәс.

 Акыш-макыш карчык миннән пыжымламый шул.

Аның Гөлнирасында да сәерлекләр җитәрлек: пешергән ризыктан шикләнеп, һәр пешергәнне Кара Туташтан тәмләтә, «дегустатор» ике-өч кашык капкач:

- Үтермиме? – ди. Байбичәнең биек койма белән уратылган коттеджда яшәгән күршесе Мара керсә генә, энәдәге «җеп» кыскара: карчык бүлмәсенә шыла. Мара аның авызына шәп кенә «ямаган» бугай. Ахирәтләр «җен-пәри туе»ның бәләкәй варианттагы дәвамы: алар яртышар көн залдан-залга күчеп кәеф-сафа кора. Азактан папирос төпчекләре, коньяк шешәләре җыеп, бүлмәләрне җилләтәм. Минем өчен иң зур җәза – көнбагыш кабыгы. Теләсә кая чөелгән эчке киемнәр, тарактагы учма-учма чәч, карават астындагы «буяулы» подкладкалар башта гына җирәндерә, ә менә көнбагыш чүбенә үртәлепме-үртәләм!

Сулатып юсаң – паркет кабара, ә төкерек белән юешләнгән кабык, кибеп, идәнгә ябыша да, аның һәрберсен тырнак очы белән куптарам. Кемгә зарланыйм? Разия: «Түз, акча бит», – ди. Командировкалардан башы чыкмаган хуҗага сыктыйммы?

- Иркәҗаным нечкә күңелле бала, авыр сүзләр белән аны яралама, – дигән ир хезмәтчесен яклар, ди сиңа! Ул үзе дә кызганыч адәм. Минем әле алда хыял белән өретелгән тулы бер гомер, бурычларымнан арынсам, яңа әсәрләр язачакмын. Китапларым күбәер һәм сатылыр да. Дөнья затлы укучыга корымагандыр, шәт. Ә бабакайның көннәрдән бер көнне кесәсе юкарыр һәм «нечкә күңелле» яшь хатын акча исенә сусаган диюгә әверелер.

Әмма мин бай ирнең фаҗигасен киләчәккә калдырып ялгышам. Ул кичә, хәтта ки кичәгедән дә алдарак башланган икән...

Мара – даими кунак. Көн тәртибе үзгәрми: эчү-тарту, көнбагыш чиртү... Бүген ахирәтләр чинаша-чинаша сугыша. Пыяла шешәләр, тәмәке көле савытлары чыкыр-чыкыр ватыла.

Аста Кара Туташ угалана:

- Гулочканы үтерә, себерке! Ул көчлерәк! Бар, аер!

 Кайсы җиңгән дә, кайсы җиңелгән? Мин менгәндә, «подругалар» бер- берсен кочаклап елаша иде. «Коткаручы»ны күрмиләр, икесенең дә борын мышкылдый:

- Нервылар тузган, иеме, Мара?

- Эһе, Гөлнира.

- Давай ауга барабыз! Син – гарибеңнән, мин картлачтан гарык.

- Ну давай!

- Теге вакыттагы кебек безнең дачада, ладно?

- Ой, анда табын ужасно ярлы иде. Егетләрдән оялдым

- Монысында оялмассың. Кухаркадан шикарный өстәл әзерләттерәм.

- Француз блюдолары бик тәмле. Например, рататуй. Кухаркаңа интернеттан рецептын үзем өйрәтәм.

Алар диваннан купканда, мин – «кухарка» – аш бүлмәсендә кайнашам. Карчык та оясына поса. Рататуй, рататуй... Миндиярның яраткан тәгаме... Аш төрләндерә-төрләндерә көен көйләткән ир хәерчелек һәм бурыч белә «бүләкләде». Шушы хәлгә төшергән өчен мин аңа рәнҗемим дә, ахрысы.

- Апасы, кичкә ататуе пешер! – ди Гөлнира, ә Марасы бот чабып көлә:

- Ой, позор! Интеллигенция гаиләсе кызы, дисең, ә үзең яшелчә блюдосының исемен дә дөрес әйтмисең! Рататуй, надан!

- Үләм, үләм, бер белемлесе килгән! Ике дипломың гарип иреңнең арбасын  төртергә генә ярый, – дип, минем хуҗабикә пырылдый. Ахирәтләр әздән генә эләгешми.

Мара телефон актара.

- Хәзер рататуйның «интегриентларын» саныйм

- Мәшәкатьләнмәгез, – дим. – Аны күп тапкыр әзерләдем. Әгәр меню француз кухнясыннан гына торсын дисәгез, нисуаз салаты, десертка сюзетт коймагы тәкъдим итәм. Киш дигән ачык пирог та тәмле.

Ычкынаммы, әллә горурлыгым бүселәме? «Белегез, Эйфель манарасы ресторанында французларның милли ашларын татыган кеше мин!» Гөлнира берни аңламый, аның акыл савыты сай, ә менә ике дипломлы Мара сагая

- Курсларда өйрәттеләр, – дигәч кенә ул:

- Марс бабакай сине Париждан ук кайтартты микән дип шикләндем, – ди. Бу йорттагы хезмәтчеләргә кунаклар белән аралашу катгый тыела. Гөлнира башым авырта дип, бүлмәсенә менеп киткәч, Мара өенә ашыкмый, янымда бөтерелә. «Тел тегермәне» сүз тарттыра, миңа кызык түгел, әдәп саклап кына түзәм.

- Гөлнираны әйтәм, җәннәттә рәхәт чигә. Бабакай аңа мөкиббән. Бөтен капризын үти. Ашау – байдан, үлем – Ходайдан! Хезмәтчедән аяк кына юдыртасы! Бар соң бәхетле хатыннар! Син озакка чыдарсыңмы икән, апасы? Ике аждаһа боларда. Клавасы Гөлнирадан ун тапкыр әшәкерәк.Ул карчыкны дөмбәсләдем, шуннан бирле миннән шөлли. Әрәм тамак! Савалар бабакайны Гөлнира белән. Минем сыман койрыгы бозга катмаган, Гөлнира ирекле. Минеке икенче ел инвалид коляскасында. Өстенә карап еларсың! Элек парлашып, чит илләргә сәяхәт итә идек. Париж, Берлин, Вена... Акчалы ул, коляскада утырып та, ярдәмчесе белән проектлар эшли. Гарип ир белән чит илдә йөрергә башыма тай типмәгән.

Әдәп белән сабырлык – капма-каршы төшенчә, соңгысының төбе өч кат алтыннан ясалса да, тишелә, мин дә бу хатынның гайбәтеннән түземлегем төкәнеп:

- Сез миңа комачаулыйсыз, – дим.

- Ужас, дорфа син, апасы! – ди хатын, пырылдап. Аңардан котылам гына, бүлмәсеннән бичара тоткын – Кара Туташ ажгырып чыга. Ачудан ирен читенә селәгәе аккан. Мараны турам-турам тапар иде.

- Ник ул кәнтәйне чут-чут сайратасың?! Хуҗадан акчаңны әзәйттерәм!

- Комачаулама, әбекәй! – дим. Кулымда исемлек. Рататуй дип мактануым хәзер яшелчә базарына чаптырачак. Карчык Гариф абзый белән миңа йөк өсти:

- Бер худтан гараждан аракы бүтилкәләрен чүплеккә ташлагыз, ялкаулар!

Башка вакытта өстәмә йомышларга карышкан шофёр бу юлысы мыгырданмый:

- Хуп, Кылауа, хуп, – ди. Мине дә тынычландыра. – Базарны йөз урыйбыз әле, сеңлем. Хәзер какрас әбәттә урам кибетенә тауар китерәләр.

- Нинди тауар? 

- Сеңлем, син икенче планетадагы җан иясе мәллә? Өстән генә күзләмичә, җиргә дә иңәргә иде. Безнең ил зерә баеды, супер-мупер кибетләрнең хуҗалары атна уртасында сыр, йомырка, ярма ише искергән әрбирләрне яшник-яшник чүплеккә аудара. Безнең ише карт-коры, әби-чәби сагалап тора да, лабырт шуларны! И-и, сеңлем, нишләп чирканасың? Исраф мал өчен теге дөньяда җавап тотасы, ди. Шунысы начар: колбасаларны тураклыйлар, гел халыкка зыянга эшли явыз байлар. 

- Бүген тауар начар, – ди яшьрәге. Студентлар, мөгаен.

- Фриганнар кагыйдәсе: чеметем генә ашау, – ди яшьрәге

- Димәк, тамакны кысасыз, – дим.

- Фриганнар без, – ди олырагы.

- Димәк, тамакны кысасыз, – дим.

- Фриганнар кагыйдәсе: чеметем генә ашау, – ди яшьрәге.

И адәм, үзен ничек кенә җәзаламый! Ә Гариф абзый шат: кочагы тулы консерва банкасы.

- Томат суындагы килкәләр. Бүген үземә дә, мәчеләремә дә бәйрәм, шөкер!

- Хуҗа әз түлимени, Гариф абзый?

- Марска рәхмәт, якшы түли, сеңлем. Пинсәм белән хезмәт хакын малайның ипатика дигән аждаһасы һапылдата. Хуҗабыз читтә чакта вокзаллардан халык ташып, ничауа гына шабашка эшлидер ием, җен Кылауа белән үзчирка Гөлни кул-аягымны богаулады. Син, сеңлем, гаҗәп кеше, өнсез-тынсыз, артык сабырмы соң син? Тегеләр изеп юашлаттымы?

Җавабым кыска:

- Миңа да яхшы түлиләр...

(Дәвамы бар)

"Казан утлары"