Зур корабка – киң диңгез
Әлеге талантлы скульптор миңа 14 яшеннән бирле таныш. 14 яшендә ул Казан сынлы сәнгать училищесының яңа гына ачылган скульптура бүлегенә укырга керде һәм… бик тиз арада яшьтәшләреннән аерылып, үз иҗат үҗәтлеген һәм булганлыгын күрсәтә дә башлады. Булганлык дигәндә, бу сыйфат аңа әтисе Әлтаф Гыйният улыннан күчкән. «Мин Казахстанның Җамбул шәһәрендә...

Казан сынлы сәнгать училищесының ул дәвердәге директоры Мәхмүт Әхәт улы Ваһаповка чиксез рәхмәтлемен. Чөнки әүвәл мин рәссам булырга кыҗрый идем, ә ул: «Мин сиңа сынчы булырга тәкъдим итәм», - диде. Беренче курстан соң шуны аңладым: сынчылык миңа бик ошый һәм җан таләбемә туры килә булып чыкты. Хәзер стенага эленгән дипломнар һәм грамоталар «келәм»енә карыйм да, тормыш юлымның уңышлы башлануына тагын бер кат инанам».




«Һәр уңышлы хезмәтем матди файда китермичә калмады. Институтның соңгы курсында укыганда «Күбәләк - балык» («Мотылек-рыба») дип аталган эшемне Мәскәүгә күргәзмәгә куйган идем. Аны Дарвин музее бар чыгымнарымны капларлык бәһамә риза булып, сатып алды. Төрле бюстлар, бакча-парк композицияләре дә ясарга туры килде. Хәзер дә шулай дәвам итә. Нинди генә иҗади эшкә алынсам да, заказчыларның минем сүзгә колак салырга ният-теләге бар икән, аларга һәрвакыт фауна темасын тәкъдим итәм, - ди Фәнил. - Чөнки йорт хайваннарын да, кыргый җәнлекләрне дә бик яратам. Укыганда, көч һәм уңыш символы - мөгезборынны да бик килешле кыяфәттә килеп чыгарлык итеп ясап караганым булды. Менә узган ел Саба районыннан кондызлар иҗат итәргә тәкъдим алган идем. «Өч кондыз эшләнсә, бик яхшы булыр иде», - диделәр. Әткә-әнкәсе һәм кечкенә кондыз баласыннан торган дус гаиләне сурәтләдем. Паркка бит гаиләле кешеләр килә, ә әлеге сыннар паркны ямьләндереп җибәргәндер дип өметләнәм. Тәтешнең флора һәм фаунасына багышланган яңа музее өчен дә төрледән- төрле балыклар ясадым. Түбән Кама каласы паркы өчен тагын бер кат «Бала һәм күбәләк» эшен, Арча паркы өчен «Су анасы»н сайлап алдылар. Хәтта 2015 елда берничә ай тәүлек буе эшләгәнмен кебек тоелды. ТР Президенты сарае өчен зур күләмле, яктырткыч утлар белән көйләнгән «Казан» рельефын иҗат ителүен дә өсти алам…»

- Һичшиксез, бөек Кол Галигә багышланган һәйкәл. Дөрес, ул әлегә буш парк эчендә. Бу паркны, анда башка шәхескә багышланган тагын берәр һәйкәл куймыйча да, кешеләрнең күңеленә ятышлы килеп чыгарлык парк скульптуралары белән тулыландырырга мөмкин булыр иде.
- Даши Намдаков иҗатына карашың?
- Аның Казандагы күргәзмәсен карарга ике тапкыр бардым. Моңа кадәр Казан яисә Мәскәү сынчылары авторлыгындагы һәйкәлләрне генә күрергә күнеккән һәм күп вакыт аларның бераз ашыгып ясалуларын күзаллаган күңелем Дашиның хезмәтләрен күргәч, бик канәгать калды. Красноярск шәһәренә баргач, ул укыган институтка кереп, студент елларындагы эшләрен күреп чыктым. Гади генә эшләр. «Ул укуын тәмамлагач, башкача, көчле иҗат итә башлады», - дип аңлаттылар. Бүгенге студентлар арасында Дашиның иҗатына охшатып ясарга теләүчеләр күбәйгән. Намдаковның эшләре туристлар өчен үтә кызыклы.
- Казанда тагын кайсы иҗат эшлеклесенең хезмәтләрен күрергә теләр идең?
- Мин дәүләт заказларының һәрчак бер яисә берничә сынчыга гына тапшырылуына каршы һәм һәйкәл эскизларының кирәкме, кирәк түгелме дип, шәһәр халкы белән киңәшләшеп, аларның фикерләрен исәпкә алып кабул ителү тарафдары. Чөнки бездә яхшы сынчылар юк дәрәҗәсендә, ә уртакул сынчылар буа буарлык.

- Бездә арба җигелгән атлар белән бәйле композицияләр хәтсез, ә иярләнмәгән атлар сурәтләнгән яхшы эшләр юк. Мин Казанда атларга багышланган композиция куяр идем, әмма ул тарих белән дә бәйле булырга тиеш. Узган җәйдә туып-үскән җирем - Казахстанга барып кайттым һәм шуңа игътибар иттем: Казахстанда атлы һәйкәлләр искиткеч күбәйгән! Анда үз тарихларына, үз ханнарына игътибарлы, аларны пропагандалауның көчәюен, үз тарихларына хөрмәтнең киң таралган булуы сокландырды.
- Сынчылыкка өйрәнергә теләүче яшьләргә киңәшең?
- Бу бик яхшы, кызыклы һөнәр! Аны сайлаган кеше, моңа тотыныйммы яисә тегеңә алыныйммы дип уйланып торырга тиеш түгел, иң мөһиме - үз алдыңа максат куеп, ахыргача бара белергә кирәк. Минем дә гаиләм бар, ләкин заказны вакытында үтәү өчен көне-төне остаханәдә булырга туры килә. Бу - һөнәр дип әйтүдән битәр, яшәү рәвеше. Кайвакыт алсыз-ялсыз эшлим. Мондый тормышка риза булганда гына ошбу хезмәт юлын сайларга мөмкин.
- Үзең өчен дә иң кызыклы эшең?
- 91 яшьлек әбиемә карап ясаган, бронзадан коелган «Әбием» скульптура портреты. Әбием олы тормыш юлы узган, чирәм җирләрне күтәрешкән, ире белән бергә биш бала тәрбияләп үстергән. Аның белән соклануымны чагылдырган әлеге портретны әти-әнием дә бик ошатты. Алар да, Фәния апам да иҗатым белән даими кызыксынып тора. Әниемә аеруча рәхмәтлемен! Чөнки ул миңа һәрчак булышты, хыял-теләкләремә ышанды һәм хәзер дә минем өчен ныклы терәк булып тора.
- Фәнил, Казанның мөхтәрәм берәр ханына һәйкәл куелырга тиеш дип саныйсыңмы?
- Мондый һәйкәл булырга тиеш! Әгәр бәйге игълан ителсә, бик теләп катнашачакмын.
- Ханны атка утыртмыйча гына сынлаштырырга буламы?
- Мин иҗат иткән хан ат өстендә булачак!
- Аны урнаштыру урынын да күзаллап кара инде.
- Казансу елгасының Казан Кремленә каршы ярында, карашын Кремльгә таба төбәп сурәтләнгән образ буларак күзаллыйм.
- Буш вакытыңда нәрсә белән мәшгульсең?
- Миңа тарих кызык. Тарихны бездә һәр ел төрлечә сөйлиләр, шуңа күрә альтернатив тарих белән кызыксынам.
Зилә НИГЪМӘТУЛЛИНА.
. Сынчы Фәнил Вәлиуллин.
. Фәнил Вәлиуллин, Казан шәһәре башлыгы Илсур Метшин һәм "Город кая стоматология" АҖ генераль директоры Рәсүл Шакиров.
."Әбием".
."Бала белән күбәләк".
."Былтыр һәм Шүрәле".
."Ышаныч".
."Элемтәче".
Иң мөһим һәм кызыклы язмаларны Татмедиа Telegram-каналында укыгыз